Door: Leonard Witkamp

De huidige zorg heeft haar langste tijd gehad

Het recente failliet van twee volksziekenhuizen in Amsterdam-West en Lelystad heeft een gat geslagen in de bestaande zorg. Veel patiënten en zorgverleners zijn het slachtoffer. En het einde is nog niet in zicht. Vijftien ziekenhuizen verkeren op de rand van faillissement en dertig staan onder verscherpt toezicht. Tegelijkertijd is er een nijpende personeelstekort in cruciale zorgposities, torenhoog ziekteverzuim en leegloop van personeel. Medewerkers lijden onder de werksfeer gekenmerkt door productiedruk, inefficiëntie, willekeur en administratielast. Door de vergrijzing, toename van medische mogelijkheden en assertiviteit van de burger verdubbelen binnen 20 jaar de zorgkosten. Ondertussen zijn de lonen in de zorg relatief laag, de werkdruk is hoog. Zorgverleners missen de ziel en het hart in de zorg. Waarom doe ik wat ik doe? En heb ik plezier in wat ik doe? Het lot van het ziekenhuis lijkt bezegeld. Mijn stellige overtuiging is dat het huidige zorgparadigma binnen vijftien jaar ten einde loopt. Van de ziekenhuizen zoals wij dit nu kennen, zal geen enkele in haar huidige gedaante nog functioneren in 2030.

De oorzaak

De gezondheidszorg anno nu is gestoeld op paradigma’s uit de jaren 70 met als kernpunten ziekte en verrichtingen. Een passend maar even onbegrijpelijk vergoedingensysteem van diagnose-behandelcombinaties (DBC’s) stuurt enkel op productie en vergeet de mens. Ziekenhuizen zijn, mede door eindeloze fusies, verworden tot kolossale, complexe en vooral dure gebouwen meestal in de periferie van de stad. Het digitaliseren van de medisch-inhoudelijke processen heeft zich beperkt tot het digitaliseren van het dossier van de patiënt. ICT-systemen zijn complexer en duurder dan ooit en zorgen voor een hoge administratielast. Ten derde is er een overschot aan managers. Bekwame zorgverleners stromen uit naar werkzaamheden die niet wezenlijk bijdragen aan het zorgproces. Het gevolg is het ziekenhuis als mammoetorganisatie dat 50% van haar budget uitgeeft aan gebouwen, administratieve ICT en personeel, dat slechts bijdraagt aan het instant houden van de organisatie. Dan is er nog niemand geholpen. Een onhoudbare situatie.

Digitale transformatie, ook in de zorg?

De oplossing zit hem in digitale transformatie van de zorg, het wezenlijk veranderen van processen, met jou en jouw gezondheid als uitgangspunt.Dat kan.

Een paar voorbeelden. Stel je bent chronisch vermoeid en je huisarts vermoedt slaapapneu. Het onderzoek daarnaar kan gewoon thuis in je eigen bed, in plaats van in een onpersoonlijke slaapkliniek met allemaal plakkers op je lijf. Zonder wachttijd word je meteen geholpen; met digitale hulp en advies van de slaapspecialist. Op deze manier kunnen alle relatief laagcomplexe routinematige klachten – 80% van het werk van een medisch specialist – uitstekend meteen en dichtbij jou behandeld worden door de huisarts, een paramedicus of jouzelf onder digitale supervisie van de medisch specialist. Of stel je hebt een rare moedervlek waar je huisarts over twijfelt. Dan stuurt hij je nu naar een dermatoloog in het ziekenhuis met een wachttijd van zeker een maand, nog los van het feit dat je een halve dag vrij moet nemen. Dat kan echt slimmer. Bij Ksyos stuurt je huisarts een foto naar de dermatoloog en hebben jij en je huisarts binnen een dag reactie. Of je hebt oogklachten en daarom moet je netvlies worden gecontroleerd. De wachttijden bij oogartsen zijn momenteel de langste in heel Nederland, tot wel meer dan een jaar. Bij ons ga je via je huisarts meteen naar de kwaliteitsoptometrist in het winkelcentrum. Deze doet een oogonderzoek in samenwerking met dezelfde oogarts in het ziekenhuis waar je anders een jaar op moet wachten. Nu krijg je reactie een dag later in je inbox.

Zo werken inmiddels via de gezondheidsinstelling Ksyos al 15 jaar meer dan 9.000 artsen – huisartsen en medisch specialisten – en 3.000 paramedici – optometristen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen of psychologen – aan de gezondheid van jaarlijks meer dan 250.000 Nederlanders. Vergoed door de zorgverzekeraar. We voorkomen onnodige bezoeken aan het ziekenhuis en verminderen 50% van het aantal fysieke bezoeken aan het ziekenhuis. Met dezelfde methodiek kan ook nu al onder digitale supervisie de helft van alle opgenomen patiënten ontslagen worden.

Maar waarom gebeurt het dan niet veel meer?

Er is vraag. De consument wil niet 3 maanden wachten op een consult; die wil meteen geholpen worden. Via een digitaal gesuperviseerd consult door dezelfde medisch specialist als in het ziekenhuis. Inmiddels is op behoorlijke schaal bewezen dat digitale transformatie leidt tot significant sneller betere zorg dichtbij tegen een eerlijke prijs. Er is geen enkel economisch principe in een normale mark dat in deze situatie digitale transitie tegen zou houden.

Maar de zorg is geen normale markt en marktwerking is zeer beperkt. In de door overheid en zorgverzekeraars geleide zorgmarkt lijken ziekenhuizen en zorgverzekeraars tot elkaar veroordeeld. Het zorgbudget – goedwillende initiatieven van deze beide partijen ten spijt – gaat naar het in standhouden van de mammoettanker. Er blijft er geen geld over innovatieve zorg die daadwerkelijk beter is voor jou. In mijn optiek is dit vanuit het systeem misschien begrijpelijk maar vanuit medemenselijkheid onethisch.

De gezondheidsinstelling van 2030

De gezondheidsinstelling van 2030 levert jou snel, goed en dichtbij diensten die bijdragen aan jouw gezondheid. Deze instelling heeft een vriendelijk en geruststellend karakter en straalt vertrouwen uit. De sfeer is warm en medemenselijk. De instelling wordt meer betaald naarmate zij jou gezonder houdt of maakt. We ondersteunen jou met digitale middelen die jou daadwerkelijk gezonder en gelukkiger maken: beter ademen (niet roken, minder fijnstof), beter bewegen (minder stilzitten, niet ongecontroleerd sporten), beter eten (minder eten) en beter drinken (minder alcohol). Alle ondersteunende diensten worden bij jou aan huis of op het werk geleverd. Indien een behandeling nodig is, vindt deze zo dicht mogelijk bij jou plaats in een vriendelijke ruimte, vrij van ziekenhuisbacteriën. Alleen als het echt nodig is, verblijft je zo kort mogelijk in een interventiecentrum voor een operatie, een multidisciplinair onderzoek of andere intensieve of acute zorg. Met zodra het kan ga je naar huis of naar een hotel dat speciaal is ingericht voor jouw opvang. Onder professionele begeleiding met een regelmatig skype-consult met de specialist.

Hoe komen we daar?

De digitale en gezondheidstransitie gaan hand in hand en versterken elkaar. Maar zij kunnen alleen plaatsvinden als zij voordeel opleveren voor de jou en voor de maatschappij. Dat vraagt wel dat ziekenhuizen, zorginstellingen, zorgverzekeraars en minister bereid zijn om alle heilige huisjes af te breken. Te stoppen met het financieren van ziekte en productie, dure gebouwen, ICT en patiënten af te vinken. Het is tijd om te investeren in de toekomst. De kost gaat voor immers voor de baat uit.

Voor specialisten en zorgverleners is bijdragen aan de gezondheid van onszelf, onze ouders, onze kinderen en onze vrienden de grootste drijfveer. Echter, de belangrijkste reden om ook daadwerkelijk door te gaan en de gezondheidsdiensten op te schalen is het plezier dat wij bij onszelf en bij jou ervaren in het gebruik van de nieuwe diensten. Dat drijft ons, elk dag weer.

Niet somber van zorg, maar plezier in gezondheid.

Over de auteur

Leonard Witkamp is directeur van Ksyos en tevens bijzonder hoogleraar eHealth aan het Amsterdam UMC, aangesteld door de artsenorganisatie KNMG.